میراث مکتوب غدیر 1 - جهادگر سایبری سروقامتان

کتاب و قلم سابقه هزار و چهار صد ساله با غدیر دارند.از روزى که پیامبر صلى الله علیه و آله در صحراى غدیر امیر المؤمنین علیه السلام را به عنوان جانشین خود به جهانیان معرفى کرد،کار حفظ و ثبت آن نیز آغاز شد و در هر زمانى حقایق آن به گونه‏اى انعکاس یافت.از قرن اول هجرى،همگام با روایت سینه به سینه غدیر،کتاب نیز نقش خود را در نقل آن براى نسلهاى بعد ایفا کرد و پرونده پر افتخار غدیر را باز نگه داشت،و از قرن دوم کتاب و کتابت به صورتى جدى در مورد آن به کار گرفته شد.
غدیر که کتاب ولایت امیر المؤمنین علیه السلام و حد فاصل بین دوستان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام است،با بکارگیرى قلم،از دست دشمنان مصون ماند و کسى نتوانست مانع این حقیقت بزرگ شود،به طورى که مؤلفین بزرگى از غیر شیعه هم درباره غدیر کتابهایى نوشتند.
با این همه باید اذعان داشت جاى کتابهایى در حد عظمت غدیر همچنان خالى است و مقام بلند غدیر اقتضاى بیش از این دارد.

غدیر در فرهنگ اسلام

از روز رحلت پیامبر صلى الله علیه و آله تا پایان قرن اول هجرى ثبت و تدوین احادیث و تاریخ اسلام از طرف غاصبین خلافت ممنوع اعلام شده و مجازاتهاى سختى براى اقدام کنندگان به چنین مهمى در نظر گرفته شده بود.علت اصلى این نقشه جلوگیرى از ثبت مطالبى چون واقعه غدیر بود که با اساس حکومت غاصبین منافات داشت.
اکنون باید دید غدیر چگونه از این گذرگاه تاریک گذشته و خود را به نسلهاى آینده مسلمین رسانده است.آنانکه که با گذشت هفتاد روز غدیر را به فراموشى سپردند و صاحب غدیر یعنى امیر المؤمنین علیه السلام را خانه‏نشین کردند چگونه باور مى‏کنند که امروز نام غدیر در سراسر جهان شناخته شده و اینک جشن چهاردهمین قرن خود را پشت سر گذاشته باشد؟
با چنان دشمنان پر قدرتى که غدیر دارد و با چنان جاهلان فراموشکارى که نخواستند آن را بیاد بیاورند و از گواهى دادن به یک کلمه درباره آن ابا کردند،ولى اینک میلیاردها کلمه در وصفش به رشته تحریر در آمده و نور آن در جهان معرف بزرگ مذهب اهل بیت علیهم السلام است.
با آنکه هر یک از صد و بیست هزار مخاطب پیامبر صلى الله علیه و آله که در غدیر خم حضور داشتند باید در راه ثبت و ضبط آن واقعه بزرگ اقدامى مى‏کردند و نکردند،و با آنکه پیامبر صلى الله علیه و آله سفارش اکید کرده بود که پیام غدیر را به نسلهاى آینده برسانید و اختناق حکومتها مانع از آن شد،ولى باز فرهنگ غنى اسلام پر از نام غدیر است و در کتب تاریخ و حدیث اسلامى در هر کجا و هر زمان که تألیف شده باشد نور غدیر قابل کتمان نبوده است.
همه اینها نظر عنایت الهى است و او حافظ غدیر است که خود آن را نازل کرده است.اگر دین با غدیر تکمیل شده و نعمت پروردگار با ولایت به درجه کمال خود رسیده،نگهدارنده‏اش نیکو نگاه خواهد داشت،و دشمن عاجزتر از آن است که در مقابل ذات الهى آهنگ مخالف برافرازد .
رسوخ غدیر در جهات مختلف دین در حدى است که در موضوعات متعددى مورد بحث قرار گرفته است .در کتب حدیثى بعنوان سند و متن آن،در کتب تاریخى بعنوان مهمترین واقعه اسلام،در کتب کلامى بعنوان مؤثرترین بحث اعتقادى که همان ولایت و خلافت است،در کتب تفسیر بعنوان تفسیر آیاتى که به خلافت برمى‏گردد،در کتب لغت بعنوان معناى کلمه«مولى»و در کتب ادب و شعر بعنوان قطعه زیباى تاریخ اسلام که در قالب نظم و نثر ارائه شده است.

تبلیغ گسترده غدیر با فرهنگ مکتوب

در یک نگاه به فرهنگ مکتوب غدیر،جلوه‏هاى آن را به صورتهاى مختلفى مى‏بینیم.کتابهاى بزرگ و کوچک،جزوه‏ها،بروشورها،مقالات مجلات و روزنامه‏ها،برنامه‏هاى علمى کامپیوترى،خطاطى‏هاى زیبا در کاشى‏ها و تابلوها و بصورت کارتها و پوسترها.
این روند هر ساله اوج بیشترى از خود نشان مى‏دهد،و در ظل عنایت حضرت بقیة الله الاعظم عجل الله فرجه آثار عمیق خود را در ابلاغ پیام غدیر به اثبات رسانده است.

اولین کتابها در موضوع غدیر

سه کتاب را باید به عنوان اولین کتابهایى نام برد که ماجراى غدیر را ثبت کرده‏اند:
1.«کتاب على علیه السلام»،که نوشته امیر المؤمنین علیه السلام از املاى پیامبر صلى الله علیه و آله است،و این کتاب از ودایع امامت است که جز معصومین علیهم السلام کسى به آن راه ندارد.
شخصى به نام«معروف»خدمت امام باقر علیه السلام رسید و داستان غدیر را به نقل از ابى الطفیل براى حضرت نقل کرد.حضرت آن را تأیید کرد و فرمود:«این مطلب را در کتاب على علیه السلام دیده‏ایم و نزد ما صحیح است». (1)
2.اولین کتاب از تألیفات بشرى که مسئله غدیر را در خود ثبت کرده«کتاب سلیم بن قیس الهلالى»است .این کتاب که در سالهاى اولیه بعد از رحلت پیامبر صلى الله علیه و آله تألیف شده و مؤلف آن در سال 76 هجرى در گذشته،دور از چشم غاصبین خلافت در موارد مختلف کتاب خود مسئله غدیر را آورده و حتى در یک حدیث مستقل ماجراى غدیر را به طور کامل منعکس نموده است.این یادگار هزار و چهار صد ساله هم اکنون موجود است و متن عربى و ترجمه فارسى و اردو و انگلیسى آن بارها چاپ شده است. (2)
3.اولین کتاب مستقلى که در موضوع غدیر تألیف شده،«خطبة النبى صلى الله علیه و آله یوم الغدیر»،از عالم بزرگ ادبیات عرب خلیل بن احمد فراهیدى متوفاى سال 175 است که خطبه مفصل پیامبر صلى الله علیه و آله در غدیر را آورده است.اگر چه این کتاب امروزه مفقود است،ولى نام و خصوصیات آن در تاریخ ثبت شده است. (3)

مراحل چهارگانه فرهنگ غدیر در تاریخ

مسیر فرهنگى غدیرـکه چهارده قرن را پشت سرگذاشته استـبه طور کلى‏مى‏توان در چهار مرحله ترسیم نمود:

مرحله اول:روایت

در طول قرن اول هجرى که تدوین معارف اسلام ممنوعیت رسمى داشت و اگر هم کتابى نوشته مى‏شد مخفیانه بود و یا اگر نوشته‏اى مجوز پیدا مى‏کرد فقط اراجیف غاصبین خلافت بود که انتشار مى‏یافت،در چنان جوى بهترین کتاب براى غدیر سینه‏هاى امین و حافظه‏هاى قوى افراد بود که به خوبى توانست این راه صد ساله را بپیماید و این ودیعه آل محمد علیهم السلام را در خود حفظ کند. بیش از صد و بیست نفر از صحابه و عده بسیارى از تابعین،واقعه غدیر را در محافل بیان مى‏کردند و آن را به نسلهاى بعد از خود انتقال مى‏دادند.به طورى که زید بن ارقم و حذیفة بن یمان متن کامل خطبه غدیر را که بیش از یک ساعت به طول انجامیده،حفظ کرده و براى مردم بازگو کرده‏اند.
از سوى دیگر صاحب غدیر امیر المؤمنین علیه السلام براى اتمام حجت و براى آنکه نسلهاى آینده راه خود را بیابند،در اجتماعات مختلف مردم و در مناسبتها و فرصتهاى گوناگون حتى در بحبوحه جنگ صفین مسئله غدیر را مطرح مى‏ساخت و درباره آن از شاهدان عینى اقرار مى‏گرفت .
فاطمه زهرا علیها السلام در عمر کمتر از سه ماهه خود پس از رحلت پیامبر صلى الله علیه و آله بارها جریان غدیر را براى مردم متذکر شد و تعجب خود را از چنین جو ظلمانى فرهنگى اعلام فرمود.
ائمه علیهم السلام نیز از هر فرصت مناسبى براى تبلیغ پیام غدیر استفاده کرده و آن را براى مردم بیان مى‏کردند،تا آنجا که امام باقر علیه السلام متن کامل خطبه غدیر را براى مردم بازگو فرمود و امام رضا علیه السلام مناظراتى در این باره برقرار نمود.
از سوى دیگر اصحاب ائمه علیهم السلام حاملان پیام غدیر بودند،و در حضور امامان علیهم السلام اقدام به حفظ و نشر غدیر نمودند.
شعر شاعران نیز نقش مهمى در حفظ غدیر در طول زمانهاى ظلمانى داشته چه آنکه قالب شعر محفوظتر است و مردم علاقه خاصى به آن دارند.از ساعتى که خطبه پیامبر صلى الله علیه و آله پایان یافت حسان بن ثابت اولین شعر را در حضور آنحضرت سرود و دلیل روشنى شد تا شاعران در طول چهارده قرن با هنر خود غدیر را حفظ کنند و براحتى به نسلهاى بعد برسانند.اینها شکلهاى مختلف فرهنگى بود که غدیر را در قرن اول حفظ کرد و البته این طرق در قرنهاى بعد نیز ادامه یافت.تنها اثر مکتوبى که در قرن اول درباره غدیر شناخته شده همان«کتاب سلیم»است که ذکر شد.

مرحله دوم:از روایت به تألیف

از اوایل قرن دوم هجرى که تدوین معارف دینى رسما آزاد اعلام شد،تبلیغ غدیر نیز شکلى تازه بخود گرفت و کم کم از شکل روایت به صورت تألیف در آمد.در اواسط قرن دوم اولین تألیف مستقل درباره غدیر را مى‏بینیم که از فراهیدى است.در ادامه این راه کتابهاى مختلفى به صورت مستقل یا ضمنى در موضوع غدیر تدوین شد.
ابو المعالى جوینى از قرن پنجم مى‏گوید:در بغداد در دست صحافى کتابى دیدم که بر جلد آن نوشته بود:«جلد بیست و هشتم از اسناد حدیث من کنت مولاه فعلى مولاه،و بعد از این جلد بیست و نهم خواهد بود»!!همچنین ابن کثیر دمشقى مى‏گوید:«کتابى در دو جلد ضخیم دیدم که محمد بن جریر طبرى احادیث غدیر خم را در آن جمع‏آورى کرده بود»! (4)
آنچه در این مرحله مشهود است اینکه اکثر کتب،مربوط به اسناد و رجال خطبه است و هدف اول مؤلفین استحکام اصل مطلب بوده است.آنان که جو خاص فرهنگى را به خوبى لمس مى‏کردند در مرحله اول دست به کار محکم‏کارى در اسناد و حفظ متون شدند تا نسلهاى آینده مدارک لازم براى تحقیق و موشکافى و بحث و بررسى داشته باشند.
این دوران در طول قرن دوم و سوم و چهارم و پنجم اوج خاص داشته و حق آن به خوبى ادا شده است.

مرحله سوم:تحقیق در سند و متن

از قرن چهارم تحقیق و بحث در متن و سند حدیث غدیر آغاز شده و قطعه اصلى خطبه غدیر که جمله«من کنت مولاه فهذا على مولاه»است در مناظرات مطرح شده،و رجال اسناد و ناقلین حدیث غدیر نیز به دقت مورد بررسى قرار گرفته‏اند.کتب شیخ صدوق و سید مرتضى و شیخ مفید بهترین شاهد بر این مدعا هستند.
این تحقیقات در قرنهاى چهارم و پنجم و ششم اوج داشته و تا سال هزار همچنان پیش رفته،و آثار برجسته‏اى از این قرون در دست است.

مرحله چهارم:شکوفائى علمى غدیر

از اوائل قرن یازدهم هجرى تا امروز با ایجاد میدان باز علمى،محققین و اندیشمندان اسلام تألیفات بسیار مهمى درباره غدیر تألیف کرده و به خوبى از زحمات هزار ساله نتیجه‏گیرى نموده‏اند.در این دوران تمام جوانب غدیر مورد جمع و بررسى و تحقیق قرار گرفت.ارتباط غدیر با قرآن،بحثهاى مفصل در اسناد غدیر،بررسیهاى عمیق در متن حدیث غدیر،جمع‏آورى و تدوین اشعار مربوط به غدیر و جوانب دیگر آن مورد توجه خاص واقع شد و در هر مورد کتابهایى تدوین گردید.
تحقیقات بزرگانى همچون قاضى شوشترى،علامه مجلسى،شیخ حر عاملى،سید هاشم بحرانى،میر حامد حسین هندى،علامه امینى و بسیارى دیگر از علما،بهترین شاهد این مدعا است.
علامه مجلسى نیمى از یک جلد از«بحار الانوار»را به مسئله غدیر اختصاص داده است.سید هاشم بحرانى کتابى مستقل بنام«کشف المهم»تألیف نموده است.سید حامد حسین هندى در 10 جلد 400 صفحه‏اى از کتاب«عبقات الأنوار»به بحثهاى تحقیقى درباره غدیر پرداخته است.علامه امینى طى 11 جلد کتاب«الغدیر»جوانبى از آن و نیز کلیه شعراى غدیر و شعرهاى آنان را جمع‏آورى نموده و مطالب مهمى درباره آنها آورده است.کتابهایى از قبیل«التکمیل»از سید مرتضى حسین و«الغدیر فى الإسلام»از شیخ محمد رضا فرج الله نیز نمونه‏هاى دیگرى از این تحقیقات علمى هستند.
بدین امید که در آینده‏هاى نزدیک شاهد کتابى به عظمت غدیر باشیم که به عنوان یک مجموعه پر محتوى،همه مطالب مربوط به غدیر را در خود جمع کرده باشد و این آبروى ابدى اسلام را آن طور که هست در معرض دید جهانیان قرار دهد.

کتابنامه‏هاى غدیر

معرفى کتابهایى که طى چهارده قرن درباره غدیر تألیف شده به دو صورت دیده مى‏شود:

الف.کتابشناسى ضمنى

با توجه به اهمیت خاص غدیر در اسلام و ارتباط مستقیم آن با مسئله امامت و خلافت،از دیر زمان علماى بزرگ به اهمیت کتب مربوط به غدیر توجه داشته‏اند.در این راستا شیخ محمد بن على بن شهرآشوب از قرن ششم در کتاب مناقب آل ابى طالب:ج 3 ص 25،و سید بن طاووس از قرن هفتم در کتاب اقبال الاعمال:ص 453ـ454،اقدام به معرفى تعدادى از کتابهاى مربوط به غدیر نموده‏اند.
در سده اخیر که مسئله کتابشناسى رسما مطرح شده اولین قدم را علامه حاج آقا بزرگ تهرانى برداشته و کتابهاى بسیارى در ارتباط با غدیر در کتاب«الذریعة»معرفى نموده است.بعد از ایشان هم کسانى که تألیفات مهمى درباره غدیر داشته‏اند کتب مربوط به غدیر را معرفى کرده‏اند که شرح آن چنین است:
1.الذریعة،آقا بزرگ تهرانى:ج 16 ص 28ـ25،و موارد دیگر.
2.الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب،عبد الحسین امینى:ج 1 ص 152ـ .157
3.الغدیر فى الإسلام،محمد رضا فرج الله:ص 5ـ .7
4.پیامى بزرگ از بزرگ پیامبران،حسین عماد زاده:ص .45
5.امام شناسى،سید محمد حسین حسینى تهرانى:ج 7 ص 156ـ .162
6.در صحنه غدیر،محمد مهدى رکنى:ص 40ـ .41
7.معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت علیهم السلام،عبد الجبار رفاعى:ج 6 ص 190ـ220 و موارد دیگر.
8.تجلى ولایت در خطبه غدیر،مهدى جعفرى،ص 78ـ .90
9.نگرشى بر غدیر خم،عبد الصالح انتصارى،ص 85ـ .86
10.الغدیر(مجله اردو)،مقاله 4:«غدیر شماریات کراجالى مین»،سید مسعود عابدى.
11.الثقلین(مجله اردو)،شماره 2(آوریلـژوئن 1998).

ب.کتابشناسى مستقل

1.الغدیر فى التراث الإسلامى،علامه سید عبد العزیز طباطبائى.
اولین قدم به عنوان کتابشناسى مستقل غدیر را علامه فقید سید عبد العزیز طباطبائى در کتاب«الغدیر فى التراث الإسلامى»برداشته،و به حق کارى عظیم در احیاى فرهنگ غدیر به انجام رسانده است.
این کتاب که نامش به معناى«غدیر در میراث فرهنگى اسلام»است،ابتدا با معرفى 125 کتاب مستقل درباره غدیر در شماره 21 مجله«تراثنا»بمناسبت چهاردهمین قرن غدیر در سال 1410 ق در قم بچاپ رسید.سپس توسط مؤلف تکمیل شد و بصورت کتابى مستقل با معرفى 164 کتاب مستقل در سال 1413 ق در بیروت چاپ شد.در سال 1415 ق پس از تکمیل دوم مؤلف با معرفى 184 عنوان کتاب مستقل در قم بچاپ رسید.
در این کتاب تألیفات مستقل درباره غدیر از قرن دوم تا پانزدهم هجرى معرفى شده و بیشتر از دیدگاه رجالى مورد تحقیق قرار گرفته و به شرح حال مفصل مؤلفین آنها پرداخته شده است .
2.غدیر در مآخذ اسلامى،ترجمه و تلخیص:مهدى جعفرى.این کتاب ترجمه ملخص و فارسى کتاب«الغدیر فى التراث الإسلامى»است.
3.کتابنامه غدیر خم»،نادر مطلبى،سید محسن دین پرور،که توسط بنیاد نهج البلاغة در غدیر سال 1415 ق منتشر شده است.
4.کتابنامه غدیر(حجة الوداع)،پژوهشکده باقر العلوم علیه السلام قم،که به صورت کامپیوترى است.
5.غدیر در آئینه کتاب،فاضل دانشمند محمد انصارى.
در زمینه کتابشناسى غدیر آخرین و کاملترین کتاب است و بالاترین رقم از کتب مستقل غدیر را ارائه داده است.
این کتاب ابتدا در سال 1416 ق با معرفى 267 عنوان مستقل درباره غدیر در قم بچاپ رسید .مقدمه مفصلى در آغاز آن تنظیم شده که با ترسیم تاریخچه کاملى از«کتاب و غدیر»آمارهاى علمى مفیدى در آن ارائه شده است.ترجمه ملخصى از مقدمه کتاب به زبانهاى عربى و اردو و انگلیسى در آغاز و انجام آن آمده است.
بار دوم پس از تکمیل آن با معرفى 414 عنوان مستقل در سال 1420 ق در قم در دست انتشار است که آمارهاى جدیدى به آن افزوده شده است.
کتابهاى معرفى شده در این کتابنامه در چهار مرحله شناسایى شده‏اند:
1.تعریف کلى کتاب و بیان روش کار مؤلف،تفصیل مطالب و موضوعات و نکات خاص مربوط به کتاب .
2.تعریف کیفیت محتواى کتاب:شامل بودن کتاب بر همه مطالب مربوط به غدیر یا جنبه خاصى از آن،جهت تاریخى یا حدیثى یا ادبى در کتاب،نقل مطالب یا تحقیقى و تحلیلى بودن کتاب،تقسیم‏بندى کتاب،کیفیت قلم مؤلف،نکات خاص در هر کتاب از قبیل توضیح مدارک آن.
3.خصوصیات فنى کتاب:نام کتاب،زبان،چاپى یا خطى،مؤلف و تاریخ وفات او،مترجم یا محقق،ناشر،محل چاپ،نوبت چاپ،سال چاپ،قطع کتاب،تعداد صفحات،مدرک معرفى کتاب.
4.نمونه عکسى از جلد کتابهاى موجود،بعنوان شاهدى زنده از آن.

ج.زمینه کتابشناسى غدیر

کتابشناسى غدیر از سه جهت زمینه باز دارد:
1.کتابهاى خطى بسیارى در کتابخانه‏هاى عمومى و خصوصى درباره غدیر وجود دارد که از یکسو اطلاع بر بسیارى از آنها در طول زمان صورت مى‏گیرد و از زوایاى کتابخانه‏ها بیرون مى‏آید،و از سوى دیگر فهرست‏هاى موجود کتابخانه‏هاى خطى جهان نیز تاکنون به طور کامل و جامعى در این باره مورد مطالعه قرار نگرفته است.بنابر این احتمال اضافه شدن کتابهاى خطى زیادى به آمارهاى موجود بسیار است.
2.با توجه جهانى به مکتب اهل بیت علیهم السلام و عنایت خاص ائمه علیهم السلام،در سده اخیر گرایش خاصى به تألیف کتب مربوط به آل محمد علیهم السلام مشهود است و شاهد کتابهاى پر محتوا و تحقیقى چه از نظر تاریخى و حدیثى و چه از نظر ادبى و شعرى هستیم که غدیر نیز یکى از همین زمینه‏ها است.
3.با توجه به گسترش روزافزون ذخایر کامپیوترى و ارتباطات سریع مراکز کامپیوترى با یکدیگر،به خصوص شبکه جهانى اینترنت،از یک سو شاهد کتابهایى هستیم که فقط به صورت نرم افزار منتشر شده‏اند،و از سوى دیگر دسترسى به کتابخانه‏هاى بزرگ جهان و نیز مراکز علمى و مؤسسات انتشاراتى به سهولت انجام مى‏پذیرد و در نتیجه اطلاع از کتابهاى زیادى که در آرشیوهاى خود نگهدارى مى‏کنند و یا حتى در دست انتشار دارند بسیار آسان خواهد بود.
با در نظر گرفتن این زمینه‏ها پیداست که هر کتابنامه‏اى تهیه شود،با گذشت مدتى کم احتیاج به ملحقات و استدراک دارد تا کتابهاى جدید به آن اضافه شود.

آمارى در رابطه با کتابشناسى غدیر

با در دست داشتن اطلاعات وسیع از کتب تألیف شده درباره غدیر آمارهاى‏سودمند و متعددى بدست مى‏آید.این آمارها در محاسبات مذهبى نسبت به مکانها و زمانها و ملتها بسیار مؤثر بوده و بیانگر عظمت کارهاى انجام شده در موضوع است.
بعضى از کتابهاى مربوط به غدیر بصورت چند جلدى هستند که از جمله آنها«عبقات الانوار»و ترجمه آن«نفحات الازهار»و نیز«الغدیر»را مى‏توان نام برد.
بعضى از کتابهاى مربوط به غدیر به عنوان یک جلد از مجموعه‏اى بزرگ‏اند،که نمونه آن جلد 15/3 از مجموعه مفصل کتاب«عوالم العلوم»است.
تعدادى از کتب مفقود شده و تعدادى بصورت خطى موجود است که تعدادى از نسخه‏هاى خطى تحقیق و چاپ شده و تعدادى هم تألیفات جدید چاپى هستند.
در اینجا فقط چهار جهت به عنوان نمونه آمار اشاره مى‏شود:کتب چاپى و خطى و محل چاپ مطبوعات یا نگهدارى کتب خطى،مؤلفین،زبانهاى مختلف،موضوعات و گرایشهاى تحقیقى.

آمار کتابهاى چاپى

کتابهاى چاپى مربوط به غدیر که در کشورهاى مختلف طبع شده 290 کتاب است و تفصیل آن به ترتیب کثرت تعداد کتابها چنین است:
ایران:180 کتاب،شهرهاى:تهران:57 کتاب،قم:78 کتاب،اصفهان:5 کتاب،تبریز:6 کتاب،کرمانشاه :1 کتاب،مشهد:17 کتاب،کاشان:2 کتاب،یزد:1 کتاب،شیراز:1 کتاب،و 12 کتاب که شهر آنها مشخص نیست.
هند:32 کتاب،شهرهاى:دهلى:7 کتاب،لکنهو:12 کتاب،کلکته:2 کتاب،بنارس:1 کتاب،علیگره:1 کتاب،محمود آباد:1 کتاب،بمبئى:4 کتاب،بیهار:1 کتاب،و 3 کتاب که شهر آنها مشخص نیست.
پاکستان: 27 کتاب،شهرهاى: لاهور: 15 کتاب،کراچى: 8 کتاب،پیشاور: 1 کتاب،سیالکوت: 2 کتاب،راولپندى : 1 کتاب.
عراق: 17 کتاب،شهرهاى: نجف: 13 کتاب،کربلا: 2 کتاب،عماره: 1 کتاب،بغداد: 1 کتاب.
لبنان: 24 کتاب: شهرهاى: بیروت: 22 کتاب،صیدا: 2 کتاب.
بحرین: 1 کتاب.
بنگلادش: 1 کتاب.
تانزانیا: 1 کتاب: شهر دودوما.
انگلستان: 2 کتاب: شهر لندن.
مصر: 1 کتاب: شهر قاهره.
نروژ: 1 کتاب،که نام شهر آن مشخص نیست.
همچنین در 68 کتاب چاپى،کشور محل نشر و یا چاپ آنها مشخص نیست.

آمار کتابهاى خطى

در این مجموعه کتابهایى که چاپ نشده باشند خطى تلقى شده‏اند اگر چه مربوط به قرن‏هاى گذشته نباشد و به عنوان دست‏نویس نزد مؤلف باشد.کتابهاى خطى این مجموعه 126 کتاب است که به جز دست نویس مؤلفان که 24 کتاب است و 68 کتاب که محل نگهدارى آنها مشخص نیست،بقیه بدین شرح در مراکز زیر نگهدارى مى‏شود:

ایران

کتابخانه دانشگاه تهران،5 کتاب.
کتابخانه گوهرشاد(مشهد)،1 کتاب.
کتابخانه شاهچراغ علیه السلام(شیراز)،3 کتاب.
کتابخانه آستان قدس رضوى،3 کتاب.
کتابخانه مجلس شورى(تهران)،2 کتاب.
کتابخانه مجلس سابق(تهران)،1 کتاب.
کتابخانه آیة الله مرعشى(قم)،4 کتاب.
کتابخانه وزیرى(یزد)،1 کتاب.
کتابخانه سید محمد على روضاتى(اصفهان)،3 کتاب.
کتابخانه مدرسه سپهسالار(تهران)،1 کتاب.
کتابخانه دانشکده الهیات تهران،1 کتاب.
کتابخانه نوربخش(تهران)،1 کتاب.

سوریه

کتابخانه ظاهریه(دمشق)،1 کتاب.

یمن

کتابخانه جامع کبیر صنعاء(یمن)،1 کتاب.

هند

کتابخانه فیضى(بمبئى)،1 کتاب.
کتابخانه خدابخش(پتنه)،1 کتاب.
کتابخانه شیخ عبد القیوم(بمبئى)،1 کتاب.

پاکستان

کتابخانه جمعیت اسماعیلیه(کراچى)،1 کتاب.

آلمان

کتابخانه برلین،2 کتاب.

آمار مؤلفین

تألیفات مربوط به غدیر اکثرا به صورت فردى انجام شده،و گاهى به صورت گروهى و یا با نام هیئت تحریریه به چشم مى‏خورد.
در میان این خدمتگزاران غدیر که به نام امیر المؤمنین علیه السلام و اظهار محبت به ساحت اقدسش قلم زده‏اند،علماى بزرگ و محدثین طراز اول دیده مى‏شوند.همچنین‏خطباى مشهورى دیده مى‏شوند که مستقلا درباره غدیر تألیف داشته‏اند و یا متن خطابه‏هاى پر محتواى آنان درباره به صورت کتاب عرضه شده است.دامنه این محبت تا آنجا کشیده شده که حتى جوانانى را مى‏بینیم که با سن کم خود مشتاقانه و آگاهانه قلم به دست گرفته‏اند و شعاعى از نور علوى را به نمایش گذاشته‏اند.عده‏اى از مؤلفین را نیز زنان تشکیل مى‏دهند که در راه ولایت تألیف داشته‏اند و نام غدیر را براى تألیف و تحقیق خود برگزیده‏اند.
اکثر مؤلفین کتب مربوط به غدیر از شیعه اثنا عشرى هستند و باید هم چنین باشد.دراین میان چند مؤلف از اسماعیلیه و چند نفر از عامه نیز دیده مى‏شوند.البته از سوى دیگر تعدادى از کتب مجهول المؤلف‏اند که گاهى به علت در دست نبودن اصل کتاب یا منبع معرفى کننده بوده و گاهى در کتاب اثرى از نام مؤلف دیده نشده که اکثرا در کتب خطى است.البته کتابهایى که«هیئت تحریریه»مؤلف آن باشند مجهول المؤلف تلقى نمى‏شوند.تعدادى از کتابها نیز چند مؤلفى هستند که هر کدام از آن مؤلفان جداگانه به حساب مى‏آیند.
مجموع مؤلفین بیش 419 نفر هستند که ذیلا آمار مربوطه ذکر مى‏شود:

از نظر مذهب:

شیعه:348 نفر.
اسماعیلى:14 نفر.
عامه:10 نفر.
مؤلفانى که مذهب آنان مشخص نیست:24 نفر.
کتابهایى که مؤلفان آنها مشخص نیست(مجهول المؤلف):23 کتاب.

از نظر زبان و ملیت:

در مؤلفین غدیر عرب و فارس و هندى و پاکستانى و ترک و ترکمن و کرد و اروپایى دیده مى‏شوند .

از نظر تعداد تألیف

بعضى از مؤلفین دو کتاب یا بیشتر درباره غدیر تألیف کرده‏اند مانند شیخ مفید و شیخ کراجکى و غیر ایشان.در بعضى موارد نیز دو یا چند مؤلف در تألیف یک کتاب مشارکت کرده‏اند.

مؤلفین مشهور چهارده قرن

از مؤلفین مشهور چهارده قرن مى‏توان نامهاى زیر را معرفى کرد:
خلیل بن احمد فراهیدى متوفاى 175،على بن حسن طاطرى متوفاى حدود 200،ابو جعفر بغدادى متوفاى حدود 300،محمد بن جریر طبرى متوفاى 310،شیخ کلینى متوفاى 328،ابو العباس ابن عقده کوفى متوفاى 333،حسن بن ابراهیم علوى نصیبى متوفاى حدود 350،على بن هلال مهلبى متوفاى 350،ابو بکر جعابى متوفاى 355،ابو طالب انبارى متوفاى 356،ابو جعفر محمد بن على بن دحیم شیبانى متوفاى حدود 400،ابو الحسن دار قطنى متوفاى 385،ابو المفضل شیبانى متوفاى 387،حاکم نیشابورى متوفاى 405،ابو عبد الله غضائرى متوفاى 411،شیخ مفید متوفاى 413،ابو الحسن على القنانى متوفاى 413،منصور لائى رازى قرن 5،سید مرتضى علم الهدى متوفاى 436،محسن خزاعى نیشابورى(قرن 5)،ابو الفتح کراجکى متوفاى 449،هبة الله بن موسى شیرازى متوفاى 470،حافظ سعید بن ناصر سجستانى متوفاى 477،حاکم حسکانى متوفاى(قرن 5)،ابو طالب فارسى (قرن 6)،شمس الدین ذهبى متوفاى 748،زین الدین کردى رازیانى متوفاى 725،مولى عبد الله قزوینى قرن 10،ابن طولون دمشقى متوفاى 953،سید على خان مدنى متوفاى 1088،سید هاشم بحرانى متوفاى 1107،ملا مسیحا فسوى متوفاى 1127،میر حامد حسین هندى متوفاى 1306،حاج شیخ عباس قمى متوفاى 1359،سید مرتضى حسین متوفاى 1400،شیخ عبد الحسین امینى.

91/8/12::: 1:0 ع

اولین دیدگاه را شما بگذارید

کنایه

پیامهای عمومی ارسال شده

+ سلام خوب هستید میتوانید با راه زیر وبلاگ خود را در وبلاگ ما ثبت کنید. 1-نویسنده وبلاگ ما شوید و 15 مطلب ارسال کنید. اگه فکر میکنید نمی صرفه یه نگاه به آمار وبلاگ کنید خودتون متوجه میشید. باتشکر پاتوق هواداران مهرداد صدیقیان http://www.mehrdad-sedighian.blogfa.com

+ سلام بهترین سایت پاپ آپ

+ سلام

+ http://sarvghamatan.blog.ir/

+ وب سایت شهرسان دشتی

+ پاتوق هواداران مهرداد صدیقیان

+ بازی تراوین http://www.travien.ir آپلود سنتر http://www.niliup.ir فتوشاپ آنلاین http://photoshoponline.ir نیلی ترین رخسار http://www.nilitarin.ir/pa